Encyklopedia
IV. BOSKIE ZWIERZĘTA
Na przestrzeni dziejów sanatana dharma, rozwijając się i ewoluując, włączył w sferę kultu nadzwyczajne cechy pewnych zwierząt, czyniąc je obiektem kultu. Z czasem zwierzęta te stały się symbolami konkretnych cech.
W świecie dualizmu dobro-zło bóstwa uosabiające moc zdolną unicestwić demoniczne siły przedstawiano jako pół ludzi, pół zwierzęta. Budziły one strach swoją straszliwą niszczącą siłą. Oto kilka przykładów.
NAGA
Naga znaczy „wąż”. Jest uniwersalnym symbolem metafizycznych cech. Jako jedyna istota we śnie przyjmuje kolisty kształt, a przebudzona rozprostowuje się. Wije się albo pełznie zygzakiem. Reprezentuje koło, żeńską zasadę, i fallusa, męską zasadę. Kiedy się porusza, staje się symbolem spermy, nasienia.
W sanatana dharmie wąż symbolizuje wieczny cykl czasu i nieśmiertelności. Wyznawcy oddają mu cześć jako boskiej lub półboskiej istocie uważanej za bóstwo deszczu i strażnika ziemskich bogactw. Czasami bywa uważany za istotę demoniczną, której jednak także oddaje się cześć.
Na południu Indii wąż jest symbolem płodności, a na północy symbolem ochrony, opiekuńczości. Wisznu w postaci Pańćanaka ma nad głową baldachim, który rozpościera nad nim pięciogłowy wąż. Wisznu w postaci Narajana śpi na łożu z węży.
Panem węży jest Śiwa. Stąd jednym z jego atrybutów jest kobra. W królestwie Nepalu jest to Nagaradźa (król węży), któremu oddaje się cześć zwłaszcza podczas święta Nagpańćami.
W tantryzmie wąż ma status bóstwa. Reprezentuje on żeńską energię i nosi imię Śakti.
Boginią węży jest Manasa. Jej wyznawców określa się mianem nagów. Praktykują oni tantryzm.
NAKULA
Nakula to sanskryckie miano mangusty. W Nepalu nazywa się ją naurimusa.
Mangusta jest wrogiem węży, lecz na rytualnych malowidłach występuje razem z wężem. Węża przedstawia się jako strażnika bogactwa, mangustę jako właściciela tych dóbr.
Mangustę łączy się z Kuberą, bogiem bogactwa, męskiego odpowiednika Lakszmi, bogini fortuny. Pod wpływem nacisku wywieranego przez Kuberę mangusta obdarza ziemię bogactwem.
MRYGA
Mryga to sanskrycka nazwa antylopy. Symbolem bóstwa stała się już w czasach prewedyjskich. Zdecydowały o tym jej atrybuty: siła, zwinność i szybkość.
Skóra antylopy, tak jak skóra tygrysa reprezentującego potężną siłę, nieustraszoność i dzikość, stała się elementem używanym podczas rytuałów.
Śiwa bywa przedstawiany z antylopą w lewej ręce. Oznacza to, że jest on panem natury.
MATSJA
Rybę uważa się za pierwszą inkarnację Wisznu, dlatego jest jednym z jego atrybutów.
To drugie stworzenie o uniwersalnym mistycznym znaczeniu. Suwarna matsja, znak zodiaku utworzony z dwóch złotych ryb, symbolizuje życiowe powodzenie oraz ratunek przed pełną nieszczęść ziemską egzystencją.