Encyklopedia
Wedy
Wedy, najstarsze pisma znane ludzkości, dzielą się na cztery księgi: Ryg, Sama, Jadźur i Atharwa, a każda z nich dzieli się na cztery działy: hymny, obrzędy, interpretacje i wskazówki filozoficzne. Om.
Tekst Artur Stadnik:
Na Rygwedę, zwaną „Wedą gloryfikacji”, w większości składają się hymny pochwalne zadedykowane: Indrze, bogu niebios, Agniemu, bogu ognia oraz Mitrze i Warunie. Wielbieni są oni jako ci, od których zależy pomyślność w życiu ludzkim. Inwokacje Rygwedy zapraszają bogów do wzięcia udziału w ucztach ofiarnych, zawierają prośby o opiekę i pomoc, opisują wspaniałe dokonania bogów. W inwokacjach skierowanych do każdego boga adresat jest wychwalany jako „największy”. Szczególne miejsce w Rygwedzie zajmuje Indra. To jemu zadedykowano najwięcej hymnów. Mogłoby się więc wydawać, że to on został uznany za „boga bogów”. Filozoficzną kwintesencją życia przedstawioną przez Rygwedę było jednak poszukiwanie najwyższej, wszechprzenikającej i wiecznej Istoty. Indra nie odpowiadał tym wymaganiom.
Przewagę hymnów dla Indry, itd., należy zatem tłumaczyć tym, że Wedy zajmują się głównie sposobami na „pomyślność doczesną”, którą zapewnia kult wspomnianych bogów z Indrą na czele. Bóg Absolutny, uosabiany przez Śiwę i Wisznu, jest zaś Bogiem sfery transcendentnej. Znajduje się ona poza światem materialnej ułudy, z którego należy się wyzwolić na drodze jogi. „Nagrodą” i celem dla wyzwolonych jest sfera transcendentna, królestwo Boga Absolutnego. „Taki” Bóg w Wedach pojawia się w filozoficznych komentarzach, zw. upaniszadami. Trzeba też zaznaczyć, iż żadna ofiara wedyjska nie była kompletna bez przywołania Om – mantry będącej dźwiękowym przejawem Absolutu. /koniec tekstu/
Najstarszą częścią Wed są tzw. sanhity (zbiór, kolekcja) z Rygwedy. W ich skład wchodzą inwokacje do Boga i bogów (Słońce-Surja, Deszcz-Indra, Wiatr-Waju, Ogień-Agni, Świt-Uszas), modlitwy: o żonę/męża, potomstwo, pomyślność, zgodę oraz szczegółowe opisy technik ofiarnych. Sanhity pochodzące z Samawedy zawierają mantry zw. samanami (w większości zapożyczone z Rygwedy) które intonuje kapłan-udgatar (kantor). Sanhity z Jadźurwedy to z kolei mantry wypowiadane podczas obrzędów ofiarnych przez kapłana zw. adhwarju (oficjant). Natomiast sanhita Atharwawedy, zawierająca ok. 6000 wersów, to zaklęcia, modlitwy i ryty. Każda Weda zawiera obok sanhit dział zwany brahmanami (teksty związane z Brahmanem). Są to obszerne opisy ceremonii ofiarnych, ale przede wszystkim rozważania o znaczeniu i sensie obrzędów, opisy z życia bogów i mędrców, a także filozoficzne komentarze na temat Brahmana i atmana, puruszy oraz początków istnienia. Charakter filozoficznych komentarzy mają aranjaki (teksty związane z uroczyskiem, lasem) i upaniszady (teksty poznawane przez „siedzenie u stóp nauczyciela”), w których pojawiają się rozważania o sprawach ostatecznych: tożsamości człowieka i żywych istot, ich miejscu w stworzeniu, praprzyczynie wszystkiego i Absolucie. Tirumantiram przekonuje: „Nie ma dharmy poza słowem Wed. Istotą zaś Wed jest dharma”. Om Namaśiwaja.