ŚiwaŚakti - Encyklopedia wiedzy o śiwie śakti

Jest to najstarsza i najbardziej żywa współcześnie szkoła śiwaizmu. Utożsamiają się z nią miliony wielbicieli i kilkanaście gałęzi ascetów. Mimo swej popularności, jej przeszłość pozostaje mało znana. Termin „Śiwa siddhanta” znaczy „konkluzja śiwaizmu” i określa teologię opartą na dwudziestu ośmiu śiwaickich agamach. Samo słowo siddhanta to zbiór nauk i doktryn filozoficzno-mistycznych przekazywanych przez osoby uznane za siddhów. Pierwszym znanym nauczycielem tej tradycji był Maharyszi Nandinatha z Kaszmiru (ok. 250 p.n.e.). Jego nazwisko pojawia się w tekście Paniniego o gramatyce, gdzie autor wspomina o nim jako o nauczycielu takich mędrców, jak: Patańdźali, Wjaghrapada i Wasisztha. Jedynym zachowanym tekstem Nandinathy jest dwadzieścia sześć wersetów w sanskrycie: Nandikeśwara Kaśika. Autor, z powodu swego monizmu, jest przez niektórych zaliczany do prekursorów szkoły adwajty.

Kolejną znaczącą postacią Śiwa siddhanty był Tirumular, z sukcesji Nandinathy. Ten pochodzący z Kaszmiru święty propagował nauki z śiwaickich agam na południu Indii. W swym obszernym dziele Tirumantiram („Święte zaklęcia”), Tirumular jako pierwszy przedstawił treść agam i filozofię śuddha śajwa siddhanty w języku tamilskim. Autor, podobnie jak jego satguru Nandinatha, głosił monistyczny teizm, w który Śiwa jest zarówno materialną i sprawczą przyczyną świata, istotą transcendentną i immanentną. Śiwa stwarza dusze i świat jako emanację z samego siebie, a przy zniszczeniu świata wchłania go i dusze w siebie.

Tirumantiram przedstawia drogę siddhanty złożoną z czterech elementów: 1) ćarja, szlachetnego życia; 2) krija, obrzędów świątynnych; 3) jogi, wewnętrznego wielbienia i związania się z Paraśiwą, dzięki łasce satguru, co z kolei prowadzi do stanu transcendentalnej wiedzy (dźńana) i wyzwolenia (moksza). Po wyzwoleniu dusza rozwija się, aż łączy się z Bogiem.

Z tych samych korzeni co nauki Tirumulara, tzn. z nauk Nandinatha, wyrasta siddha siddhanta Gorakszanathy. Sukcesja Tirumulara zwie się Nandinatha sampradaja, a Goraksznathy – Adinatha sampradaja.

Śiwa siddhanta rozkwitła pod postacią potężnego ruchu bhakti z elementami siddha jogi. Od siódmego do dziewiątego wieku święci Sambandar, Appar i Sundarar wędrowali od świątyni do świątyni, śpiewając na chwałę Śiwy i broniąc śiwaizmu przed naukami buddyzmu i dżinizmu. Ich misję kontynuował królewski minister Manikkawaćakar, który porzucił swą posadę, aby służyć Bogu. Jego dzieło – Tiruwasagam – wypełniają strofy pełne mistycznych wizji, miłości do Śiwy i poszukiwań Prawdy. Pieśni czterech wspomnianych świętych zostały zawarte w zbiorze Tirumuraj, który – razem z Wedami i Śiwa agamami – tworzy literacki fundament Śiwa siddhanty w Tamil Nadu.

Oprócz świętych, filozofów i ascetów, przekaz Śiwa siddhanty głosili liczni siddhowie¹ (spełnieni), odurzeni Bogiem asceci, bhaktowie, a nawet pariasi. Odegrali oni szczególną rolę w omawianej szkole, ale także w innych tradycjach duchowych Indii. Do najważniejszych siddhów należeli: święty Agastja, Bhogar Ryszi, Tirumular i Gorakszanatha. Są oni czczeni przez Śiwa siddhantów, śiwaitów kaszmirskich, ale też przez nepalskich buddystów.

W środkowych Indiach, tradycję Śiwa siddhanty ustanowił Guhawasi Siddha (VIII wiek n.e.). Trzeci sukcesor w jego szkole, Rudraśambhu, znany także jako Amardaka Tirthanatha, który założył zakon Amardaka (ok. 775 roku n.e.) w Andhra Pradeś. Innymi znaczącymi zakonami w propagowaniu nauk szkoły, począwszy od VIII wieku były: zakon Mattamajura ze stolicy dynastii Ćalukja (Pendźab) i zakon Madhumateja założony przez Pawanaśiwę z dynastii Kalaćuri w środkowych Indiach. W tym samym okresie spore wypływy wśród dynastii południowych Indii uzyskali tzw. mnisi siddhanty. Założyli oni klasztory w Maharastrze, Karnatace, Andra Pradeś i Kerali.

Do bardziej znanych siddhów należeli Sadjodźjoti i Brihaspati (IX wiek) ze środkowych Indii, którzy usystematyzowali teologię Śiwa siddhanty w sanskrycie. Sadjodźjoti, inicjowany przez Ugradźjotiego z Kaszmiru, głosił przekaz Raurawa Agamy. Jego następcami byli Ramakantha I, Śrikantha, Narajanakantha i Ramakantha II, z których każdy jest autorem licznych rozpraw na temat Śiwa siddhanty.

Na początku XI wieku, król Bhodźa Paramara z Gudźaratu zawarł rozproszone nauki szkoły w metafizycznej rozprawie Tattwaprakaśa, które uważa się za najważniejsze sanskryckie dzieło o Śiwa siddhancie.

Śiwa siddhanta rozkwitała w całych Indiach, aż do inwazji muzułmanów, po której jej nauki zostały zepchnięte na południe subkontynentu.

W XII wieku, Aghoraśiwa próbował połączyć sanskrycką tradycję Północy z tamilską tradycją Południa. Aghoraśiwa, przełożony klasztoru Amardaka w Ćidambaram, utorował drogę szkole pluralistycznej, włączając pięć podstawowych elementów stworzenia (tattwa: nada, bindu, Sadaśiwa, Iśwara, śuddhawidja) do kategorii więzów (paśa). Uznał je za następstwa przyczyny i zawsze nieświadome substancje. Tym sposobem odszedł od tradycyjnych nauk, w których wspomniane pięć elementów były częścią boskiej natury Boga. Tak zapoczątkował nową siddhantę, odmienną od monistycznej Śiwa siddhanty z Himalajów.

Teksty Aghoraśiwy mają ogromną wartość, ponieważ włączył on do nich starożytne rytuały pochodzące z agam. Znane jako paddhati są do dziś standardowymi podręcznikami o obrzędach. Np. Krijakramadjotika to obszerne dzieło, w którym autor przedstawił prawie wszystkie aspekty rytuałów Śiwa siddhanty, takich jak: diksza (inicjacja), sanskary (sakramenty), atmartha pudźa (obrzęd domowy) i instalacja Bóstw. Wyznawcami filozofii Aghoraśiwy są niemal wszyscy kapłani z dynastii Śiwaćarji.

W XIII wieku, istotnym zdarzeniem w historii Śiwa Siddhanty było powstanie dwunastowierszowego utworu Śiwadźńana bodham autorstwa Mejkandara. Ten utwór i zainspirowane przezeń utwory innych autorów dały początek Mejkandar sampradaji, głoszącej pluralistyczny realizm, w którym Bóg, dusze i świat istnieją równolegle i bez początku. Śiwa jest przyczyną sprawczą, ale nie materialną. Wyznawcy tej szkoły wierzą, iż dusza roztapia się w Śiwie tak, jak sól w wodzie, odwiecznej jedni, która jest także dwójnią. Literatura tej szkoły bywa błędnie traktowana jako wykładnia całej Śiwa siddhanty.

Śiwa siddhanta jest tradycją podtrzymywaną w wielu świątyniach, klasztorach i przez rody kapłańskie, widoczną podczas festiwali, obecną w sztukach pięknych i teatrze. Jej wyznawcami są w większości Tamilowie na południu Indii i Śri Lance.

¹Jak wyjaśnia Wikipedia: „Siddhowie dysponują ośmioma niezwykłymi zdolnościami nadprzyrodzonymi (mocami) opisywanymi w jodze i tantrze, a właściwie przynajmniej jedną z ośmiu tychże mocy. Najczęściej przypisuje się żyjącym mistrzom oświeconym zdolność spełniania życzeń wielbicieli. Trzeci rozdział Jogasutr napisanych przez Patańdźalego omawia sposoby osiągania mniejszych i większych cudownych mocy jogicznych, które czynią siddhą. Podkreśla się, że siddhi – owoce urzeczywistnienia duchowego – mogą być używane jedynie dla dobra wspólnego żyjących stworzeń i nie wolno ich manifestować dla zaspokajania egoistycznych kaprysów czy zachcianek, gdyż wiedzie to do upadku duszy (jaźni) czy utraty oświecenia.