ŚiwaŚakti - Encyklopedia wiedzy o śiwie śakti

Terminy hinduista oraz hinduizm są stosunkowo nowymi tworami językowymi, ukuli je bowiem Anglicy w XIX wieku na określenie kultury ludzi żyjących po drugiej stronie rzeki Sindhu [Indusu]. Tymczasem właściwszym określeniem hinduizmu jest sanatana dharma.

*Chociaż terminy te stworzyli najeźdźcy, i zdarzało się, że używali ich jako słów uwłaczających tym, do których się odnosiły, ludność tubylcza z czasem przyswoiła je sobie (ten proces trwał przez dwa ostatnie stulecia) i zaczęła ich używać jako ogólnego
określenia na ich styl życia, rozmaitość wyznawanych religii i duchowych praktyk. Tak dzieje się do dzisiaj.

Pierwotne określenie, poprzedzające hinduizm o tysiące lat, brzmi sanatana dharma. To bardzo szeroki termin, w którym zawiera się głęboka wewnętrzna mądrość. Z sanatana dharmy wyłoniły się: współczesny hinduizm, buddyzm, dżinizm i sikhizm, wywarła ona także znaczący wpływ na wiele innych późniejszych religii i tradycji. Termin sanatana dharma odnosi się do rzeczywistości wiecznej, dlatego nie można ograniczyć jego stosowania wyłącznie do nazywania religii Indii czy jakichkolwiek innych tradycji z niej wyrosłej.

Sanatana oznacza to, co istnieje nieprzerwanie,
nie ma ani początku, ani końca,
jest wieczne z samej swojej natury.

W słowie dharma zawiera się idea
istnienia naturalnego prawa
przyrodzonego każdej Jaźni.

Tym samym termin sanatana-dharma
odnosi się do naturalnego i nie ulegającego zmianom
uniwersalnego prawa
rządzącego porządkiem i biegiem rzeczy.*

Poniższe cytaty pochodzą z artykułu doktora Franka Moralesa zatytułowanego Word As Weapon: The Misuse of Terminology in the Study of Hinduism (Słowo jako broń: błędna terminologia w badaniach nad hinduizmem):

(…) Używany często dla wygody przez samych wyznawców tej religii (z autorem włącznie) termin hinduista nie jest terminem powstałym na jej gruncie. Wprowadzili go i upowszechnili starożytni Persowie, którzy kulturowo, religijnie i geograficznie nie byli z nią związani. Pierwszy raz został użyty na określenie starożytnej wedyjskiej kultury duchowej. Potem mylnie zaczęto go odnosić do religii wedyjskiej jako zjawiska bardziej geograficznego i etnicznego niż religijno-filozoficznej wizji świata. Dla starożytnych Persów słowo „hindu” odnosiło się po prostu do kultury, religii i praktyk ludzi żyjących po drugiej stronie rzeki Sindhu [Indusu]. W starożytnym języku awestańskim litera „s” przechodziła w „h”. Dlatego Persowie nazwę rzeki Sindhu wymawiali jako Hindhu. W ten sposób używane obecnie słowo „Hindu” jest przekręconą wersją perskiego słowa „Hindhu”, które z kolei jest przekręconą wersją słowa „Sindhu”, odnoszącego się wyłącznie do rzeki, nie zaś do religii. Zatem kiedy dzisiaj używa się słowa „Hindu” w odniesieniu do starożytnej religii Indii, termin ten jest przekręceniem już przekręconego słowa, które nie ma związku z pierwotnym znaczeniem źródłosłowu.

(…) Terminów hinduista i hinduizm nie ukuli sami wyznawcy wedyjskiej wizji świata. Nie ma ich w żadnych wedyjskich pismach ani klasycznej literaturze sanskryckiej: ani w Wedach, ani w Upaniszadach, ani w Puranach, ani w Mahabharacie, ani w Ramajanie. Co więcej, nie występują także w żadnym z wielu lokalnych dialektów indyjskich od starożytności po wieki średnie. Określenia hinduista i hinduizm nie mają żadnego związku w religią Wed. Dopiero w XIX wieku, pod kolonialnymi rządami Brytyjczyków, terminy te zyskały status oficjalny i upowszechniły się w całych Indiach.

(…) Termin, jakim zwykła samą siebie opisywać tradycja wedyjska, brzmi dharma. Słowo dharma przewija się we wszystkich tekstach wedyjskich – od Rigwedy po Bhagawadgitę. Nie ma bodaj ani jednego pisma w tradycji wedyjskiej, w którym nie można się na nie natknąć. Czasem występuje ono osobno, czasem z dodatkowym określeniem, np. waidika dharma (dharma wedyjska), wiśwa dharma (dharma ogólnoświatowa) czy sanatana dharma (wieczna dharma). Przymiotnikowe dodatki do słowa dharma różnią się w zależności od kontekstu, w jakim są używane. Na określenie tej starożytnej religii najczęściej i najpowszechniej stosowano terminu sanatana dharma. Spotyka się go już w Rygwedzie, najstarszym piśmie wedyjskim i najstarszym tekście pisanym znanym ludzkości. Z filozoficznego i intelektualnego punktu widzenia to najpiękniejsza nazwa naszej religii.

(…) Wiele osób z pewnością zetknęło się wcześniej z terminem sanatana dharma, jednak nie każdy wyznawca sanatana dharmy jest obeznany z filozoficznymi konotacjami, jakie ten termin niesie. Stąd moja próba wyjaśnienia głębi jego znaczenia. I tak: z obu słów tworzących ten termin, łatwiejszym do przetłumaczenia na inne języki jest sanskryckie słowo sanatana. Oznacza ono to, co istnieje od zawsze; co nie ma ani początku, ani końca; co jest wieczne z natury swojej i w każdym swoim aspekcie. Idea wieczności, jaką niesie w sobie słowo sanatana różni się zasadniczo od koncepcji wieczności powszechnie obowiązującej w trzech wielkich religiach monoteistycznych. Kiedy w chrześcijaństwie, judaizmie czy islamie mowa o wieczności, zwykle używa się tego określenia w odniesieniu do czegoś, co powstało i nigdy nie przestanie istnieć. Innymi słowy, „wieczny” w tych religiach odnosi się tylko do przyszłości. Dlatego właściwszym terminem byłoby tu słowo „wiecznotrwały” zamiast „wieczny”.

Wieczność w sanatana-dharmie oznacza coś zgoła innego od powszechnego rozumienia tego terminu na Zachodzie. Jest ona „dwukierunkowa”, to znaczy obejmuje nie tylko nieskończoną przyszłość, lecz także nieskończoną przeszłość. Nazywając coś sanatana komunikujemy, że coś będzie trwać bez końca, a jednocześnie istnieje od zawsze, nie mając początku. Tym samym Bóg (Brahman), indywidualna jaźń (atman), materia (prakryti), Prawda (satja), Weda (Prawda objawiona w postaci literackiej) oraz sama Dharma istnieją od zawsze i będą istnieć zawsze…

(…) W przeciwieństwie do słowa sanatana słowo dharma można oddać w języku innym niż sanskryt zaledwie w przybliżeniu, nie ma bowiem jednego konkretnego słowa, które wiernie oddałoby znaczenie dharmy. Dharma nie jest prostym terminem oznaczającym konkretną rzecz, niesie bowiem z sobą koncepcję metafizyczną. Mówiąc w najprostszy możliwy sposób: oznacza właściwą i przyrodzoną danemu obiektowi cechę. Dharma danego obiektu jest jej istotą, bez której ów obiekt nie byłby tym, czym jest. Można to zilustrować następującymi przykładami: dharmą wody jest bycie mokrym; bez tej podstawowej cechy (dharmy) woda przestaje być wodą; dharmą ognia jest bycie gorącym etc. Tę denotacyjną część terminu dharma można pojąć stosunkowo łatwo. Kiedy jednak dochodzimy do jego konotacji, wtedy wchodzimy w sferę czysto filozoficzną.

Według tradycji wedyjskiej wszechświat, w którym się znajdujemy, również ma swoją przyrodzoną dharmę, bez której nie byłby wszechświatem. Jest miejscem, w które wpisany jest sens, a u podstaw rządzących nim naturalnych praw leży inteligentny plan. Świat istnieje w określonym celu – służy realizacji boskiego zamysłu. Słowo dharma w jego ważniejszym filozoficznym sensie odnosi się do tych naturalnych praw i reguł rządzącym każdym elementem rzeczywistości, pochodzącymi od samego Boga. Dharma to prawo naturalne. Kiedy więc chcemy przetłumaczyć cały termin sanatana dharma na język angielski (czy inne języki), powinniśmy zdefiniować go jako „odwieczna naturalna droga”. Sanatana dharma to właściwa i prawdziwa nazwa naszej religii.

Termin sanatana dharma dokładniej odzwierciedla metafizyczną naturę tej idei niż wymyślone później określenia hinduista/hinduizm. Kiedy nieustannie posługują się nimi europejscy, amerykańscy i indyjscy uczeni, oraz sami wyznawcy tej wiecznej duchowej tradycji, oddalają się od metafizycznych, etycznych i ontologicznych elementów składających się na wizję świata zawartą w sanatana dharmie. Hinduizm to słowo utworzone błędnie na potrzeby opisania kultury w jej czysto etnicznym, narodowym i społecznym kontekście. Tymczasem sanatana dharma odzwierciedla bogactwo i głębię nauki o Jaźni w jej czysto filozoficznym, dlatego wysoce racjonalnym i nieodparcie pięknym, sensie. To zrozumiałe, że terminy hinduista/hinduizm będą nadal używane. Potrzeba czasu i nieustannej edukacji, by ludzie zarzucili trwający od ponad dwustu lat zwyczaj. Jednak w imię ścisłości oraz z dbałości o godność, piękno i wielkość naszej starożytnej uświęconej religii musimy dołożyć wszelkich starań, by posługiwać się o wiele bogatszym znaczeniowo, poprawniejszym i piękniejszym językowo określeniem sanatana dharma w odniesieniu do naszej tradycji. Naszą religią jest bowiem sanatana dharma…